เรียนรู้การปรุงแต่งจิตผ่านเพลง

ดังตฤณ:  สำหรับคนที่เพิ่งเริ่มสนใจการเจริญสติใหม่  จะไม่ค่อยเข้าใจว่าเค้าเริ่มดูกันอย่างไร โดยเฉพาะเมื่อพูดถึงความปรุงแต่งทางใจ ส่วนใหญ่จะนึกถึงอะไรที่ยากและน่าเบื่อ วันนี้เราจะมองกันแบบนักเจริญสติในเมืองที่คลุกคลีอยู่กับภาพเสียงที่มีสีสันเร้าใจอยู่ตลอดเวลา แล้วจะพบว่าการเจริญสติให้เห็นการปรุงแต่งของจิต ไม่ใช่เรื่องไกลตัว

รับฟังทางยูทูป : http://bit.ly/1w8JIV5

วันนี้เราจะมองกันแบบนักเจริญสติในเมือง

ที่คลุกคลีอยู่กับภาพเสียงที่มีสีสันเร้าใจอยู่ตลอดเวลา

แล้วจะพบว่าการเจริญสติให้เห็นการปรุงแต่งของจิต

ไม่ใช่เรื่องไกลตัว !

• หลายคนบ่นว่าติดเพลง

คล้อยตามเพลงหรืออินไปกับเพลงมาก ๆ

ก็นั่นแหล่ะครับที่เรียกว่า

ใจเราถูกปรุงแต่งไปตามเพลงแล้ว

• ถ้าหากเรารู้วิธี

ที่จะเห็นความปรุงแต่งทางใจขณะอินไปกับเพลง

ก็เรียกว่ายังมีความสุขแบบโลก ๆ

แต่ในขณะเดียวกัน

ก็เริ่มก้าวเข้าสู่พรมแดนของการเจริญสติบ้างแล้ว

สามารถถอดถอนอาการจมลงไปตามอารมณ์เพลงมากเกินไปได้บ้าง

.. .. .. .. .. .. .. .. .. ..

• ลองมาใช้เสียงเพลงบรรเลงที่ไม่มีเนื้อร้อง

ซึ่งผมเปิดให้ฟังมาหลายคืน

เพื่อเป็นการสาธิตให้ว่าความปรุงแต่งตามทำนองเพลง

โดยปราศจากเนื้อร้องนั้นเป็นอย่างไร

• เพลงที่คุณได้ยินเป็นทำนองเพลงที่ฟังใสซื่อน่ารัก

ชวนให้อยากยิ้มมุมปากหน่อย ๆ

อันนี้เพราะเสียงเครื่องดนตรีแต่ละชิ้น

ที่ประกอบกันเป็นทำนองสดใส

สร้างอารมณ์สดใสขึ้นมา

ตัวอารมณ์สดใสนั่นแหล่ะ

ที่ทำให้เราบอกว่าเสียงแบบนี้น่ารัก

ฟังแล้วนึกอยากยิ้ม

• ที่นี้ผมจะไม่ให้ฟังแต่ทำนองแต่บอกชื่อเพลงด้วย

เพลงนี้ชื่อ “ความอบอุ่นกลางสายฝน”

ถ้าคุณนึกถึงชื่อนี้แล้วฟังเพลงใหม่ ลองดูนะครับว่า

จะมีอาการปรุงแต่งทางใจแบบใดเกิดขึ้น

...เพลงบรรเลง...

.. .. .. .. .. .. .. .. .. ..

• หลายคนอาจจินตนาการตาม

เช่น เสียงกีตาร์ เหมือนเสียงสายฝนสาดโปรย

และสำหรับบางคน เสียงเพลงอาจเตือนให้จำได้

ถึงช่วงขณะที่อบอุ่นในท่ามกลางความเย็นฉ่ำวันฝนตก

แต่ถ้าเคยเกิดความอบอุ่นกลางสายฝนมาก่อน

จะกับแฟน กับพ่อแม่พี่น้อง เพื่อนพ้องที่คุ้นเคย

หรือกระทั่งเคยดูหนังน่าประทับใจที่ฝังอยู่ในความทรงจำก็ตาม

ใจคุณจะเหมือนถูกดึงดูดเข้าไปล็อคติด

อยู่กับจินตภาพที่สวยงามตามอารมณ์เพลงทันที

• คนฟังเพลงนี้นะครับ

ถ้าใจไม่โฟกัสไปกับเสียงเพลงจริงจัง

จิตจะค่อย ๆ ออกอาการเหม่อลอยหรือฟุ้งซ่าน

เสียงจะไม่เข้ามากระทบหู

หรือเสียงกระทบหูแต่จินตภาพไม่เกิด

อันนี้ก็เรียกว่า ใจปรุงแต่งไปตามคลื่นความฟุ้งซ่าน

ที่แทรกขึ้นมาระหว่างการฟังเพลง

• แต่ถ้าระหว่างการฟังเพลงหรือหลังฟังเพลงจบแล้ว

เรายังมีความรู้สึกอ้อยอิ่ง ติดอยู่ในใจ

ก็แปลว่าใจของเราถูกเพลงปรุงแต่งเต็มขั้น

อย่างที่เรียกกันทั่วไปว่า“อิน” กันนั่นแหล่ะ

.. .. .. .. .. .. .. .. .. ..

• เราสามารถเห็นความแตกต่างที่ตรงนี้

ดนตรีที่ปราศจากเสียงร้อง ปราศจากภาษามาปรุงแต่งใจ

ให้เล็งไปแคบๆตามเนื้อร้องนั้น                   

:  บางคนนึกถึงหนุ่มหล่อ ถึงสาวสวยที่เพิ่งตกหลุมรัก

:  บางคนนึกถึงนิยายที่พึ่งอ่าน

:  บางคนนึกถึงภาพยนตร์ที่เพิ่งดู

:  บางคนนึกถึงสถานที่ท่องเที่ยวไกลๆที่อยากไปให้ถึง

ซึ่งก็สุดแล้วแต่ว่าอารมณ์เพลง

จะมาตรงกับอารมณ์ทางใจของใครท่าไหน

• แต่ถ้ามีการกำกับคำเข้ามาว่าอารมณ์เพลงนี้สื่ออะไร

ก็จะมีการบังคับให้เกิดจินตภาพขึ้นมาตามคำ

เช่น ขณะที่คนแต่งแต่งเพลงนี้

ทำนองลอยมาตามลมฝนหอมเย็นที่โชยมาทางประตูหน้าต่าง

ความฉ่ำชื่นของอากาศ

ทำให้นึกถึงความฉ่ำชื่นที่เป็นท่วงทำนองประมาณเดียวกัน

.. .. .. .. .. .. .. .. .. ..

• ไม่ว่าใจของคุณจะล็อคติดกับอารมณ์แบบไหน

หรือกระทั่งไม่รู้สึกอะไรเลย

เหล่านั้นแหล่ะเรียกว่า ‘การปรุงแต่งทางจิต’

• ความรู้สึกยินดีหรือไม่ยินดีเกิดก่อน

แล้วจากนั้นค่อยกระตุ้นให้เกิดความทรงจำแบบไหน  

จากนั้นถ้าความทรงจำมีพลังแรงพอ

ใจของคุณจะค่อยๆ ด่ำดื่มหรือปักแน่วลงไปมากขึ้นเรื่อย ๆ

แม้กระทั่งเพลงจบใจก็ไม่ถอนจากความรู้สึกอ้อยอิ่งนั้น

• แต่คนส่วนใหญ่จะไม่รู้สึกรู้สา

กับเพลงบรรเลงที่ปรุงแต่งจินตนาการอย่างเป็นอิสระประเภทนี้นัก

เพราะมักชอบแบบที่มีเนื้อร้องมาไกด์เลย

ไกด์ให้เห็น ๆ เลยว่าจะให้เราเห็นภาพทางใจอย่างไร

จะให้เศร้าขนาดไหน หรือจะปลุกเร้า

ให้เกิดความด่าคนหรืออยากให้อภัยคนยังไง

.. .. .. .. .. .. .. .. .. ..

• ทั้งหมดนี้ก็สะท้อนให้เห็นว่า

ภาษาเป็นสิ่งที่ครอบงำใจมนุษย์

เมื่อเราเห็นว่า

แท้จริงแล้ว มีแต่จะครอบได้หรือครอบไม่ได้

:  ถ้าครอบได้

ก็ทำให้เราติดอยู่ในอารมณ์นั้นนาน ถอนยาก

:  แต่ถ้าครอบไม่ได้

ก็ทำให้เราติดอยู่ในอารมณ์นั้นเดี๋ยวเดียวหรือไม่ติดเลย

• การมองเห็นเข้ามาในสภาพทางใจ

ที่เกิดขึ้นจริงขณะฟังเพลงดังกล่าวนี้นะครับ

จะเป็นจุดเริ่มต้นให้ค่อยๆ มองอย่างเข้าใจว่า

ที่เราถอนใจจากใครบางคนไม่ได้

ก็เพราะในหัวของเรา

มีคำคำหนึ่งหรือหลายๆคำคอยชักใยอยู่เบื้องหลัง

ให้นึกถึงเหตุการณ์ในความทรงจำดีหรือว่าร้าย

เมื่อนึกออกและสิ่งที่นึกนั้นมีพลังแรงพอ

จิตก็จะถูกดูดติดไปไหนไม่รอด

ต่อเมื่อเราเกิดสติเห็นความอ้อยอิ่ง

หรืออาการถอดใจไม่หลุด

ใจก็เหมือนว่าง วาง ไม่วอกแวก ไม่วุ่นวาย

ไม่เห็นว่าภาวะความไม่เที่ยงที่ล่วงลับไปแล้วจะน่าติดใจตรงไหน

.. .. .. .. .. .. .. .. .. ..

• นี่แหละครับ การเจริญสติเห็นความปรุงแต่ง

คุณสามารถฟังเพลงแล้วพบเห็นการปรุงแต่งทางใจได้เสมอ

เป็นยึดมากหรือยึดน้อย

สำคัญคือไม่ว่าจะยึดระดับไหน

ในที่สุดสิ่งที่ยึด ตลอดจนอาการทางใจที่ยึด

จะต้องสาบสูญคลี่คลายกลายเป็นอื่นเสมอ

ลองสังเกตดูนะครับ